Fonetyka - przerwy (pauzy) w czytanym tekście

Damian Śmigowski

Fonetyka - przerwy (pauzy) w czytanym tekście:

Przerwy odgrywają bardzo ważną rolę w czytaniu. Pauzy to okresy krótszego lub dłuższego milczenia w czasie czytania. Ich celem jest oddzielenie poszczególnych części czytanego tekstu, aby słuchaczowi ułatwić zrozumienie sensu całości. Przez błędne stosowanie przerw, sens czytanego tekstu może ulec zmianie. Po prawidłowo stosowanych przerwach poznaje się, że lektor rozumie to, co czyta. Bez zrozumienia treści można wprawdzie wyraźnie czytać, ale nie można robić prawidłowych pauz.

Przerwy wymagane są ponadto ze względu na potrzebę oddechu. Lektor potrzebuje przerw, aby uzupełnić powietrze do dalszego czytania. Lektor powinien przy każdej okazji nabierać powietrze, w przeciwnym bowiem razie będzie odczuwał zmęczenie lub, gdy mu zabraknie powietrza, zrobi niespodziewanie przerwę w zupełnie nieoczekiwanym miejscu.

Tak jak lektorowi, przerwy potrzebne są również dla słuchaczy. Słuchacz nie może być zalany potokiem słów, gdyż czytanego tekstu nie zrozumie wtedy prawidłowo.

Rodzaje przerw:

1. Akapit – jest to zakończenie zdania kropką i rozpoczęcie następnego od nowej linijki. Oznacza to nowy rozdział lub nową myśl. Jest to najdłuższa przerwa stosowana w czasie czytania. Trwa ona na okres liczenia do trzech (zaznacza się ją w przygotowywanym tekście jako ///). W tym czasie lektor nabiera powietrza, przygotowuje się do następnej części i kontaktuje się wzrokiem ze słuchaczami.
2. Kropka – jest to nieco krótsza przerwa, odpowiadająca liczeniu do dwóch (//).
3. Średnik – to taka sama przerwa jak kropka.
4. Przecinek – to najkrótsza przerwa, liczona do jednego (/), czyli tylko tyle, aby uzupełnić powie-trze i rozdzielić poszczególne myśli dla ich lepszego zrozumienia.
5. Nawias – zawiera słowo lub zdanie wyjaśniające. Jest to przerwa liczona na jeden (/).
6. Dwukropek – ta pauza nie jest dokładnie określona. Najczęściej jest równa kropce, czyli liczy się ją do dwóch (//).
7. Pytajnik i wykrzyknik – wymaga przerwy jak przy kropce (//), ale jeśli chcemy wywołać pewne zaciekawienie lub napięcie u słuchaczy, można zrobić przerwę nieco dłuższą.
8. Przerwy wtrącone – robimy je w miejscach, gdzie nie ma żadnego znaku interpunkcyjnego, a potrzebne są dla lepszego odczytania zdania:
• Po podmiocie zdania głównego – np. „Bóg / jest Stwórcą nieba”.
• Przy opuszczeniach – np. „Ciało należy do ziemi, dusza / Bogu”.
• Przy łącznikach, jak „i”, „albo”, „bo” – np. To / albo owo”.

Bez tych dodatkowych przerw lektor nie jest w stanie przekazać treści oraz utrzymać właściwe-go tempa. Przerwy tego typu są krótkie. Ich miejsce wyznacza sam lektor. Znajdzie je tym łatwiej, im lepiej zrozumie treść czytanego tekstu. Np. „Zbuntował się na pustyni Izrael, naród wybrany…” Po słowie „pustynia” należy zrobić krótką przerwę, w przeciwnym bowiem razie można byłoby zrozumieć zdanie tak, że chodzi o pustynię o nazwie Izrael. O przerwie nie zawsze więc decyduje kropka czy inny znak pisarski, ale przede wszystkim sens zdania.
Błędem jest, jeśli lektor robi mało przerw, robi przerwy w nieodpowiednim miejscu lub nie stosuje się do odpowiedniej długości przerw.